Rok 2019 został ogłoszony przez polski parlament i UNESCO rokiem Stanisława Moniuszki. To kolejny wielki znany ze słyszenia, ale nie do końca słuchany polski twórca. Jego twórczość sakralna pozostaje zupełnie w cieniu innych dzieł i stanowi margines prezentacji koncertowych, podczas, gdy według mojej opinii, to najpełniejsza autorska wypowiedź twórcy, wypływająca nie z potrzeb merkantylnych lecz wewnętrznych, dotykająca najgłębszych i najważniejszych dziedzin życia. Z tej twórczości niewielką recepcją i tradycją wykonawczą, zwłaszcza w ostatnim czasie cieszą się cztery Litanie Ostrobramskie, podczas gdy ten rodzaj twórczości obejmuje ponad dziewięćdziesiąt kompozycji różnych rozmiarów i gatunków na różnorodny aparat wykonawczy. Przyczyn słabej znajomości tego fragmentu dzieła kompozytora jest wiele. Począwszy od diametralnego negatywnego przewartościowania tego dzieła tuż po śmierci kompozytora, kiedy to w muzyce europejskiej do głosu dochodzi wielka symfonika i neoromantyczna stylistyka. To spowodowało, że praktyka wykonawcza dzieł Moniuszki była i jest zdominowana poprzez późniejsze osiągnięcia estetyczne, przez co nie do końca oddaje, a czasami wręcz wypacza walory muzyczne twórczości kompozytora osłabiając ich wyraz. Utwory polskiego twórcy en bloc są postrzegane z jednej strony jako ważny element naszej państwowej kultury o mocnym zabarwieniu patriotycznym i narodowym, a z drugiej - jako twórczość mało oryginalna, zgrzebna, wręcz zaściankowa, co stwarza wrażenie, że dla artystów i odbiorców szukających wartości estetycznych nie jest repertuar wystarczająco interesujący, a dla wykonawców/organizatorów istotny artystycznie. Wynika to bardzo często z niewłaściwej perspektywy percepcyjnej rzutującej ocenę estetyczną dzieła poprzez pryzmat dokonań twórców działających w późniejszych czasach. Inną przyczyną jest również zwykła nieznajomość tej twórczości, wynikająca bardzo często z braku dostępu do odpowiedniego materiału nutowego. Nasz festiwal chciałby przyczynić się do zmiany tej optyki. Główne założenie programowe festiwalu są oparte na dwóch przesłankach artystycznych – po pierwsze, zaprezentujemy możliwie szerokie spektrum twórczości sakralnej Stanisława Moniuszki ze szczególnym uwzględnieniem twórczości chóralnej. Będzie to prawdopodobnie pierwsze, tak wielobarwne przedstawienie tej części spuścizny kompozytora w ramach jednego spójnego stylistycznie i wykonawczo wydarzenia. Po drugie, będziemy prezentować kompozycje Moniuszki w możliwie oryginalnej formie uwzględniając oryginalną przestrzeni akustyczną - tj. historyczne kościoły warszawskie, z którymi kompozytor był związany, oryginalny aparat wykonawczy uwzględniający wielkość i rodzaj zespołów wokalnych i instrumentalnych, oraz instrumenty z epoki oraz oryginalny tekst muzyczny kompozycji. Aby tak ambitne zamierzenia mogły uzyskać odpowiednie zainteresowanie, zaangażowaliśmy wysokiej klasy zespoły śpiewacze, a także zespoły instrumentalne dysponujące instrumentarium z epoki kompozytora i specjalizujące się w wykonawstwie historycznie poinformowanym. Mamy nadzieję, że w wielu wypadkach, to z gruntu nowe podejście pozwoli Państwu choć zbliżyć się do pierwowzoru i zweryfikować niektóre nawyki słuchowe i estetyczne dotyczące jego twórczości. Pięć koncertów monograficznych pozwoli nam choć na moment wniknąć w świat wewnętrznych przemyśleń i doznań niebanalnego twórcy jakim był Stanisław Moniuszko.

Dr hab. Andrzej Szadejko
Koordynator festiwalu
Moniuszko w Kościołach Warszawy